Երբ Սերժ Սարգսյանը բեմ շարունակեց, այլ նման էր մեկ այլ պաշտոնական ելույթի: Ոչ ոք չէր սպասում, որ մի քանի րոպե անց նախկին նախագահը կհայտնվեր բոլորի առաջ, հուզված շրթունքներով եւ թաց աչքերով: Մարդը, որը հայտնի է իր անգութությամբ, հաշվարկով եւ երբեմն, որպես ժայռով ամուր, հայտնվեց բոլորովին այլ պատկերով, մարդկային, անկեղծ եւ … վիրավորված:

Այդ օրը նրան հրավիրել են Ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդաժողով, որպես նախկին նախագահ, փորձառու ռազմական ղեկավար, որը տասնամյակներ շարունակ արցախյան հարցում Հայաստանի հիմնական մասնակիցներից մեկն է: Դահլիճը լի էր. Պետականներ, վերլուծաբաններ, վետերաններ, ուսանողներ: Բայց ամեն ինչ անմիջապես փոխվել է:

Երբ ելույթը վերածվեց խոստովանության
Սերժ Սարգսյանը իր ելույթը սկսեց դասական ոճով, վերլուծելով անցած տարիները, խաղաղության, պատերազմի անհանգստությունը, բանակցությունների սեղանին: Բայց երբ նա հասավ Արցախ, նրա ձայնը կտրուկ փոխվեց: Նա մի պահ լռեց: Դահլիճում լռություն եղավ:

– Ես եկել եմ այստեղ, ոչ թե մեղավոր փնտրելու համար, այլ խոստովանենք, որ մենք բոլորս, այսպես թե այնպես, ձախողվեց: Բայց ես ավելին եմ, քան մյուսները:

Այս բառերը ցնցեցին ներկաներին: Սերժ Սարգսյանը երբեք այս տոնով չի ասել: Նա շեշտեց, որ որպես պետության ղեկավար, նա կրում է պատասխանատվության առավել ծանր մասնաբաժինը:

– Երբ ես տեսա Շուշիի հանձնումը, ես չէի կարող զսպել: Ես չգիտեմ, թե որն էր ավելի ցավոտ. Այն, ինչ մենք կորցրեցինք, կամ այն ​​փաստը, որ այդքան շատ երիտասարդներ ընկան այն փաստի համար, որ մենք պարտավոր ենք պաշտպանել, բայց չկարողացանք պաշտպանել:

Պատմության մեջ մնացած արցունքաբեր պահը
Խոսքի կեսին նախկին նախագահը հանկարծ դադարեց: Նա խոր շունչ քաշեց, մի պահ նա հեռացավ թղթերից եւ աչքերը թափեց դահլիճի խորքերը:

«Ես երբեք չէի ուզում ասել դա, բայց հիմա այլեւս չեմ կարող լռել»: Արցախի կորուստը պարզապես քաղաքական պարտություն չէր ինձ համար: Դա ինձ համար ընտանեկան կորուստ էր: Մայրս Արցախից էր: Ես այնտեղ մկրտվեցի: Այս հողը հոտ է գալիս իմ հայրենիքի վրա:

Նա դանդաղ տարավ ակնոցները, արցունքները թաքցնելու համար, բայց արդեն ուշ էր: Դահլիճի էկրաններին, նրա աչքերը սերտորեն ցույց տվեցին, ցավով, ափսոսանքով եւ, հնարավոր է, ներողամտության համար անթույլատրելի աղոթք:

Մի մարդ, որի անունը կապված էր հազարավոր քաղաքական սկանդալների հետ, այժմ հայ դարձավ, կանգնած էր ազգային ողբերգության ծանրության տակ:

«Մենք սխալվեցինք բոլոր փուլերում»

Այս ելույթում Սերժ Սարգսյանն առաջին անգամ բացահայտ խոսեց բանակցային գործընթացի խոցելիության, միջազգային ճնշման, պատերազմի եւ քաղաքական լռության անխուսափելիության մասին:

– Շատերը կասեն, որ տարիներ շարունակ խուսափեցինք պատերազմից: Բայց արդյոք մենք պարզապես դուրս հանեցինք աղետը, առանց դրա պատրաստվելու:

Նա խոսեց նաեւ 1990-ականներից սկսած սխալների մասին:

– Երբ մենք կարծում էինք, որ Արցախում հաղթանակը վերջնական էր, մենք թերագնահատեցինք աշխարհը: Մենք ապագա չենք կառուցել, մենք պահպանեցինք անցյալը: Հետո մեզ թվում էր ռազմավարություն: Հիմա դա ճակատագրական սխալ է թվում:

Լռությունը թագավորեց դահլիճում: Ոչ մի ծափահարություն:
Երբ նախկին նախագահն ավարտեց իր խոսքը, ոչ ոք մի խոսք չեղավ: Ոչ ոք ծափահարեց: Ոչ թե անհարգալից վերաբերմունքի պատճառով, այլ այն պատճառով, որ բոլորը կորցրել են քաշը:

Այդ օրը Սերժ Սարգսյանը արդարացումներ չի կատարել եւ չի մեղադրել, այլ բացել է մի էջ, որը տարիներ շարունակ փակվել է, եւ հասարակությանը թույլ տվեց տեսնել, թե ինչ է թաքնված:

Մի մարդ, ով երկար տարիներ ղեկավարեց երկիրը, խոստովանեց, որ չի կարող փրկել այն երկիրը, որը նրան հիշեցնում էր իր մորը:

Եվ հիմա …
Ներկայացումից հետո շատերը փորձեցին հասկանալ, թե դա քաղաքական մանեւր է, PR կամ իրական ցավ: Բայց նույնիսկ ամենաքննադատների աչքի առաջ այդ օրը իսկական բան կար. Ցավի իսկությունը:

Սերժ Սարգսյանի արցունքը դարձավ ոչ միայն անձնական պարտության խորհրդանիշ, այլեւ մի ամբողջ սերնդի ցավը:

Եվ հիմա, երբ նոր սերունդը փորձում է հիմնել Հայաստանի ապագան, այս ճանաչումը մնում է հիշեցում անցյալի լռությունը չկրկնելուց, չմոռանալով, թե որքան հեշտ է հայրենիքը կորցնելը: