Սահմանադրագետ, իրավական գիտությունների թեկնածու Արտաշես Խալաթյանի հետ զրուցել ենք առաջիկա խորհրդարանական ընտրությունների, Ռոբերտ Քոչարյանի ասուլիսի և ներքաղաքական զարգացումների մասին։

— Պարոն Խալաթյան, Ռոբերտ Քոչարյանն երեկ մամուլի ասուլիս է տվել և անդրադարձել ամենատարբեր թեմաների. նախ կխնդրեմ ներկայացնեք դրա վերաբերյալ ձեր ընդհանուր դիտարկումները։

— Քոչարյանի դիտարկումները ես գնահատում եմ խիստ վտանգավոր և Հայաստանի պետական շահի կարմիր գծերը հատող։ Իր խոսույթը, որքան էլ որ տեղավորվում էր արդեն նախընտրական տրամաբանության մեջ, անթույլատրելիորեն հատում էր կարմիր գծեր՝ խոցելի դարձնելով մեր պետության թիկունքը։

Իրականում ես գնալով համոզվում եմ, որ նախկին նախագահներն իրենց կարգավիճակով պետք է առանձնանան քաղաքական պրոցեսից, այլ ոչ թե գտնվեն դրա հորձանուտում։

Պետական գաղտնիքներին, Հայաստանի «ներքին խոհանոցին» տիրապետող նախկին նախագահները պարզապես իրավունք չունեն դառնալու շարքային ընդդիմադիր և աջ ու ձախ շռայլելու պրովոկատիվ հայտարարություններ։

— Քոչարյանը հայտարարեց, որ մասնակցելու է ընտրություններին, նրա շանսերն ինչպե՞ս եք գնահատում։

— Տեսեք, օրինակ, ԱՄՆ նախագահներին, Իսրայելի վարչապետներին և նախագահներին, նրանք պաշտոնաթողությունից հետո հիմնադրում են բուհեր, գիտահետազոտական կենտրոններ, զբաղվում են հրապարակախոսական գործունեությամբ ու բարեգործությամբ։ Մինչդեռ մեզ մոտ «պայքար, պայքար մինչև վերջ» կարգախոսը վերածվել է նախկինների՝ մինչև վերջին շունչը պայքարելու մոլուցքի խորհրդանիշի, երբ պայքարն արդեն կորցնում է իր քաղաքական իմաստը և վերածվում պետական ինստիտուտների դեմ պայքարի։

Քոչարյանի շանսերը չեմ ցանկանում գնահատել, քանի որ անցյալի որևէ գործիչ ներկայում շանս չունի, և դա օբյեկտիվ է․ Ժամանակները փոխվում են, կյանքը փոխվում է, և ես անցյալի ռեինկարնացիայի ջղաձիգ փորձերին նայում եմ տխուր ժպիտով։

— Քոչարյանը չբացառեց, որ 2026-ին ընդդիմադիր երեք ուժի միավորումով հնարավոր է հասնել հաղթանակի։ Դուք սա հավանական համարո՞ւմ եք։

— Նույնը վերաբերում է ինչ-որ ուժերի հետ միավորվելու, համագործակցելու մասին նրա հայտարարություններին։

— Քոչարյանը խոսել է նաև նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի մասին՝ այն որակելով երազանքների փաստաթուղթ, իսկ օգոստոսի 8-ի վաշինգտոնյան համաձայնագրի մասին ասել է, թե Հայաստանը զիջել է, միայն մեկ նկար ենք շահել։ Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք։

— Մնում է հարցնել՝ ո՞ւմ երազանքների։

— Ռոբերտ Քոչարյանը խոսում է հանձնելուց, այն դեպքում, երբ իր օրոք երկրի ռազմավարական կարևորագույն օբյեկտները հանձնվել են ՌԴ-ին՝ գույք պարտքի դիմաց։

— Իրականում ոչ մի փորձագիտական նյութ, հաշվարկ, հիմնավորում Քոչարյանի խոսքում չկար։ Պարզապես այն, ինչ ամերիկյան է, ըստ նրա՝ ապրիորի վատն է, իսկ ռուսական ամեն ինչ լավն է։ Քոչարյանի կառավարման տարիները Հայաստանի ինքնիշխանության ինստիտուցիոնալ սահմանափակման տարիներ էին, երբ Հայաստանը գնալով մեկուսանում էր և տրվում միակ տիրոջ ողորմածությանը։ Արտաքին բարենպաստ կոնյունկտուրան, երբ Ռուսաստան-Արևմուտք հարաբերությունները քիչ թե շատ բարվոք էին, չբերեց աղետի, սակայն դրեց ապագա աղետի անխուսափելիության հիմքերը։ Երբ մի ամբողջ պետություն նայում է մեկ այլ պետության «ձեռքին», դա չի կարող մի օր աղետի չբերել։ Հարցը ժամանակն էր։

— Քոչարյանն իր ասուլիսի ողջ ընթացքում, ինչպես Ադրբեջանի նախագահ Ալիևը, չհրաժարվեց միջանցք տերմինից։ Ըստ ձեզ՝ ինչո՞ւ։

— Որովհետև միջանցք բառի շահարկումը լինելու է ընդդիմության հայտնի հատվածի «խաղաթղթերից» մեկը գալիք ընտրություններում։ Եվ այստեղ է, որ նախկին նախագահի կարգավիճակը պետք է արգելեր Քոչարյանին հատել պետականության, պետական կարմիր գծերը։ Բայց Հայաստանի քաղաքական մշակույթը, ցավոք, շատ հեռու է անգամ մեր որոշ հարևանների մշակույթից, ինչպիսիք են Վրաստանը և անգամ Թուրքիան, որտեղ մեզանից լավ գիտեն պետության արժեքը։

— Մոլդովայի օրինակի վերաբերյալ հարցին ի պատասխան՝ Քոչարյանը համարում է, որ պետք է այնպես անել, որ Հայաստանը վախենա այդ սցենարը կիրառել, դա չհաջողվի իշխանություններին։

— Ռուսական նարատիվ, Լավրովի մտքերի կրկնություն, ուրիշ ոչինչ։

— Քոչարյանը նաև հայտարարել է, որ իմպիչմենտի բոլոր հիմքերը կան, ուղղակի ձայները չկան։ Ի՞նչ է սա, ըստ ձեզ, նշանակում։

— Նշանակում է՝ զբաղեցնում ենք ժողովրդին, մինչև ընտրապայքարի սկիզբը։ Այսինքն՝ դատարկ օրակարգ է։

Լիլիթ Թադևոսյան