Վերջին ամիսներին «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» (ՀԷՑ) ընկերության հետ կապված լուրջ ազդեցություն ունեցող քննարկումներ են ծավալվում՝ ժամանակավոր կառավարիչ, Ռոմանոս Պետրոսյանի ներկայացրած աղաղակող փաստերի առումով։ Օրեր առաջ Ռոմանոս Պետրոսյանի հրապարակած տվյալները, ըստ որոնց՝ հոսանքի միացման թույլտվությունները տարիներ շարունակ տրամադրվել են ամիսներ ու տարիներ ուշացումով, ցույց են տալիս, որ Հայաստանի էներգետիկ համակարգի վարչարարությունը տարիներ շարունակ եղել է ոչ թե անարդյունավետ, այլ՝ տնտեսությանը վնասող չափով անկառավարելի։

Թույլտվությունների ձգձգումը չի կարելի ներկայացնել որպես սովորական տեխնիկական խնդիր։ Այն բացահայտում է շատ ավելի ծանր իրականություն որի գինը վճարել են գործարարները, ներդրողները և երկրի ընդհանուր տնտեսությունը։

Խնդիրը ոչ թե էլետկրաէներգիայի միացման թույլտվությունների տրամադրման, որոշ դեպքերում միտումնավոր ձգձգումն է, այլ այն փաստը, որ ՀԷՑ-ը տարիներ շարունակ չի հասկացել՝ բիզնեսը սպասման ռեժիմ չի ճանաչում։

Ընդ որում՝ խոսքը սովորական ուշացումների մասին չէ։ Բազմաթիվ դեպքերում ներդրողները ստացել են միացման թույլտվություններ՝ վեց ամիս, մեկ տարի ուշ, նույնիսկ 2–3 տարի ուշացումով։ Կառուցապատողները չեն կարողացել հանձնել շենքերը շահագործման, բնակարանների վաճառքը հետաձգվել է, ֆինանսական միջոցները «սառեցվել են»։ Արտադրողները չեն սկսել արտադրությունը, կորցրել են շուկաներ, վճարել տուգանքներ և ունեցել ֆինանսական կորուստներ։ Ներդրողները ստիպված են եղել շարունակել վարկերի տոկոսների վճարումները առանց եկամուտ ստանալու, որոշները՝ ամբողջությամբ դադարեցնել են նախագծերը։ Փաստացի ՀԷՑ-ի վարչարարությունը տարիներ շարունակ տնտեսության համար աշխատել է որպես արգելակ, ոչ թե որպես շարժիչ ենթակառուցվածք։

Տեխնիկական բացատրություններով դժվար է սահմանել այն երևույթը, երբ օբյեկտը պատրաստ է շահագործման, բայց տարիներով չի միացվում ցանցին։ Եթե սա լիներ մեկ-երկու դեպք, կարելի էր խոսել սխալի մասին։ Բայց երբ սա դառնում է օրինաչափություն, ապա խնդիրը լրիվ այլ հարթությունում է՝ կառավարման որակի և վերահսկողության բացակայության։

Սա վկայում է այն մասին, որ ՀԷՑ-ի նախկին ղեկավար կազմը կորցրել է պատասխանատվության զգացումը բիզնեսի, ներդրողի և պետության նկատմամբ։

Եղել է մի իրավիճակ, երբ բիզնեսը ամիսներով ու տարիներով սպասում էր՝ պարզելու համար, թե երբ կսկսի իր աշխատանքը։ Բայց տնտեսությունում «սպասել» նշանակում է՝ կորցնել։ Էլեկտրաէներգիայի միացման թույլտվությունների տրամադրման ձգձգումները ստեղծել են մի իրավիճակ, որտեղ նույնիսկ խոշոր նախագծերը դառնում էին ռիսկային։

Նախագիծը պատրաստ է, բայց չի աշխատում։
Գործարարը վճարում է վարկի տոկոսները՝ չստանալով եկամուտ։ Այս բազում շղթայական կորուստները միասին կազմել են այն իրական վնասը, որը երկրի տնտեսությունը կրում էր տարիներ շարունակ։ Կային ընկերություններ, որոնք պարզապես հրաժարվել են ծրագրից՝ չկարողանալով սպասել։
Այսինքն՝ այստեղ պետությունը կորցրել է ոչ թե «մի փոքր գումար», այլ ամբողջ արտադրություն, որը կարող էր աշխատատեղեր, հավելյալ արժեք ստեղծեր և հարկեր մուծել։

Էլեկտրաէներգիայի միացման ուշացումը պարզապես տեխնիկական բացթողում չէ։ Այն համակարգային անարդյունավետության և տարիներով անտեսված կառավարման պակասի հետևանք է, որի պատճառով տուժել են հարյուրավոր գործարարներ և ներդրողներ։

Այսօր այն անձիք, որոնց օրոք ՀԷՑ-ը տարիներով կառավարվել է մեղմ ասած խայտառակ անարդյունավետությամբ, Սամվել Կարապետյանի գլխավորությամբ բարձրաձայն խոսում են թե ինչպես պետք է կառավարել պետությունը, թե ինչ է արդյունավետ ղեկավարումը։ Բայց սա, մեղմ ասած, արդեն ծիծաղելի է։