Iravaban.net–ը ուսումնասիրել է Իրավական ակտերի նախագծերի հրապարակման e-draft.am կայքում հրապարակված «Եկամտային հարկի տարեկան հաշվարկում հայտարարագրման ոչ ենթակա նվազեցվող եկամուտների տեսակներ և շեմեր սահմանելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշման նախագիծը, որով էականորեն պարզեցվում է ֆիզիկական անձանց եկամուտների հայտարարագրման համակարգը՝ սահմանելով հստակ շեմեր և ազատելով քաղաքացիներին մի շարք եկամուտների հայտարարագրումից։

Ի՞նչ խնդիրներ է լուծում նոր կարգավորումը

Հարկային օրենսգրքում 2025 թվականի հոկտեմբերին կատարված փոփոխություններով էականորեն պարզեցվեց ֆիզիկական անձանց եկամտների հայտարարագրման համակարգը։ Սահմանվեց, որ հայտարարագրման ենթակա չեն ընտանիքի անդամներից ստացվող նվազեցվող եկամուտները, և որ կառավարությունը կարող է սահմանել հայտարարագրման ոչ ենթակա այլ եկամուտների տեսակներ կամ շեմեր։

Խնդիրն այն էր, որ կառավարության որոշմամբ այդպիսի շեմեր սահմանված չէին, ինչը անորոշություն էր ստեղծում քաղաքացիների համար՝ նրանք չգիտեին, թե որ եկամուտները պետք է հայտարարեն և որոնք՝ ոչ։ Նոր որոշման նախագիծը լրացնում է այս իրավական բացը՝ սահմանելով հստակ շեմեր և տեսակներ։

 

Ինչպե՞ս կաշխատի նոր համակարգը

 

Նոր կարգավորմամբ քաղաքացիները ազատվում են մի շարք եկամուտների հայտարարագրումից՝ պայմանով, որ դրանք չեն գերազանցում սահմանված շեմերը։ Կարևոր է նշել, որ քաղաքացիները կարող են կամավոր հայտարարագրել այդ եկամուտները՝ անկախ շեմը չգերազանցելու հանգամանքից, սակայց եթե շեմը գերազանցվում է, հայտարարագրման ենթակա է ամբողջ գումարը։

Հայտարարագրման ոչ ենթակա եկամուտների տեսակները և շեմերը

 

Մինչև 300 հազար դրամի շեմով՝

 

Ժառանգության և նվիրատվության կարգով ոչ ընտանիքի անդամներից ստացվող գույք և դրամական միջոցներ՝ մինչև 300 հազար դրամը ներառյալ։ Այս շեմը չի տարածվում բազմաբնակարան շենքերի կառուցապատողներից նվիրատվությամբ ստացվող գույքի վրա։

 

Ոչ առևտրային կազմակերպություններից անհատույց ստացվող ակտիվները, աշխատանքները և ծառայությունները՝ մինչև 300 հազար դրամը ներառյալ։

 

Պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններից, ինչպես նաև օտարերկրյա պետություններից և միջազգային կազմակերպություններից անհատույց ստացվող ակտիվները, աշխատանքները և ծառայությունները՝ մինչև 300 հազար դրամը ներառյալ։

Սեփական գույքի օտարումից ոչ ընտանիքի անդամներից ստացվող եկամուտները՝ մինչև 300 հազար դրամը ներառյալ։ Բացառություն են կազմում բազմաբնակարան շենքերի կառուցապատողներից շենքերի, բնակարանների օտարումից և հողամասերի օտարումից ստացվող եկամուտները։

 

Աշխատողի ընտանիքի անդամի մահվան դեպքում միանվագ ստացվող օգնության գումարները՝ մինչև 300 հազար դրամը ներառյալ։

 

Մինչև 5 միլիոն դրամի շեմով՝

Ոչ ընտանիքի անդամներից ստացվող փոխառությունների գումարները՝ մինչև 5 միլիոն դրամը ներառյալ։ Սա չի տարածվում այն դեպքերի վրա, երբ պարտատերը զիջում է փոխառության գումարը կամ համաձայնում է այն չվերադարձնելու։

 

Պետության կամ համայնքների կարիքների համար անշարժ գույքը վերցնելու դիմաց վճարվող եկամուտները՝ մինչև 5 միլիոն դրամը ներառյալ։

 

Մինչև 3 միլիոն դրամի շեմով՝

 

Ավտոտրանսպորտային միջոցի թրեյդ-ին օտարումից լիցենզավորված կազմակերպություններից ստացվող եկամուտները՝ մինչև 3 միլիոն դրամը ներառյալ։

 

Սեփական գույքի օտարումից բանկերից և վարկային կազմակերպություններից ստացվող եկամուտները, եթե այդ գույքը հետագայում տրամադրվում է լիզինգով՝ մինչև 3 միլիոն դրամը ներառյալ։

 

Մինչև 1 միլիոն դրամի շեմով՝

Ոսկու և թանկարժեք քարերի հարկային գործակալին օտարումից ստացվող եկամուտները՝ մինչև 1 միլիոն դրամը ներառյալ։

 

Հայտարարագրումից լրիվ ազատվող եկամուտները՝ անկախ գումարից

 

Վարկերի գումարները՝ լրիվ ազատվում են հայտարարագրումից, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ պարտատերը զիջում է վարկի գումարը կամ համաձայնում է այն չվերադարձնելու։

 

Ազգային հավաքականի կազմում միջազգային մրցույթներում հաղթած մարզիկների և մարզիչների մրցանակները՝ անկախ գումարից։

 

Պետական պարգևները՝ անկախ գումարից։

 

Գործատուի կողմից առողջության ապահովագրության համար կատարվող ապահովագրավճարները՝ յուրաքանչյուր ամսվա հաշվով մինչև 10 հազար դրամի չափով։

Վիճակախաղերից, տոտալիզատորից և խաղատներից ստացվող շահումները՝ յուրաքանչյուր շահման դեպքում 50 հազար դրամը չգերազանցող չափով։

 

Գործուղման ծախսերի փոխհատուցման վճարները՝ օրենքով սահմանված չափերի սահմաններում։

 

Ռազմական գործողությունների հետևանքով զոհվածների, հաշմանդամ ճանաչվածների կամ անհայտ կորածների ընտանիքներին տրված վարկերի ներման արդյունքում ստացվող եկամուտները՝ անկախ գումարից։

 

Կարևոր նշումներ քաղաքացիների համար

 

Եթե եկամուտը գերազանցում է սահմանված շեմը, այն հայտարարագրման ենթակա է ամբողջ գումարի չափով, ոչ թե միայն շեմը գերազանցող մասը։ Օրինակ՝  ստացել եք 400 հազար դրամ նվիրատվություն ոչ ընտանիքի անդամից, պետք է հայտարարագրեք ոչ թե 100 հազարը, այլ ամբողջ 400 հազարը։

 

Վարկերը և փոխառությունները տարբեր են։ Վարկերը՝ անկախ գումարից, ազատ են հայտարարագրումից, իսկ փոխառությունները՝ միայն մինչև 5 միլիոն դրամի շեմով։

 

Ընտանիքի անդամներից ստացվող եկամուտները ընդհանրապես հայտարարագրման ենթակա չեն՝ անկախ գումարից։ Ընտանիքի անդամներ են համարվում ամուսինը, ծնողները, քույրերը, եղբայրները, զավակները, պապերը, տատերը և թոռները։

Նոր շեմերը կիրառելի են միանվագ ստացվող եկամուտների դեպքում։ Օրինակ՝ եթե տարվա ընթացքում տարբեր անձանցից ստացել եք մեկից ավելի նվիրատվություն, յուրաքանչյուրի համար առանձին է գործում 300 հազար դրամի շեմը։

 

Քաղաքացիները կարող են կամավոր հայտարարագրել նաև այն եկամուտները, որոնք շեմը չեն գերազանցում։ Սա կարող է օգտակար լինել սոցիալական ծախսերի փոխհատուցում ստանալու համար։

 

Երբ կգործի նոր կարգավորումը

 

Որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից և տարածվում է 2024 թվականի և հետագա հաշվետու տարիների համար ներկայացվող եկամտային հարկի տարեկան հաշվարկների վրա։

 

Ինչպե՞ս կազդի նոր կարգավորումը քաղաքացիների վրա

Նոր կարգավորմամբ քաղաքացիները կկարողանան զգալիորեն պարզեցնել իրենց հարկային հայտարարագրման գործընթացը։ Նրանք այլևս չեն պետք է հայտարարագրեն փոքր գումարների նվիրատվություններ, փոխառություններ, միանվագ օգնություններ և շատ այլ եկամուտներ՝ եթե դրանք չեն գերազանցում սահմանված շեմերը։

 

Համակարգը դառնում է թափանցիկ և հասկանալի։ Քաղաքացիները հստակ գիտեն, թե որ եկամուտները պետք է հայտարարագրեն և որոնք՝ ոչ, ինչը նվազեցնում է սխալների և անորոշությունների հավանականությունը։

 

Նվազում է հարկային հաշվետվությունների պատրաստման ժամանակն ու բարդությունը։ Քաղաքացիները, որոնք ստանում են միայն սահմանված շեմերը չգերազանցող եկամուտներ, զգալիորեն պակաս ժամանակ կծախսեն հայտարարագրերի լրացման համար։

Կարգավորումը նաև նպաստում է հարկային օրենսդրության հետ կամավոր համապատասխանության մակարդակի բարձրացմանը, քանի որ հասկանալի և պարզ կանոնները մեծացնում են քաղաքացիների պատրաստակամությունը դրանք կատարելու համար։ Նախագիծն ուղղված է հարկաբյուջետային համակարգի արդիականացմանը և միջազգային լավագույն փորձի ներդրմանը՝ ստեղծելով հարմարավետ պայմաններ ինչպես հարկատուների, այնպես էլ հարկային վարչարարության համար, – տեղեկացնում է Iravaban.net–ը։