Մտածում էի պատրաստ եմ անցյալիս հետ առերեսվել… մինչև տեսա որդուս կողքի գերեզմանը

Մտածում էի՝ պատրաստ եմ անցյալիս հետ առերեսվել… մինչև տեսա որդուս կողքի գերեզմանը։

Տարիներ էին անցել այն օրվանից, երբ վերջին անգամ այցելել էի գերեզմանը։ Կյանքը շարունակում էր իր հունով՝ խառնաշփոթ օրեր, կենցաղ, աշխատանք, հոգնածություն։ Բայց սրտիս մեջ եղած ցավը չէր մեղմացել։

Այդ առավոտ վերջապես հավաքեցի ուժերս, կանչեցի տաքսի և խնդրեցի վարորդին ինձ թողնել գերեզմանատան դարպասի մոտ։

Փոքրիկ ծաղկեփնջով ձեռքիս՝ անցա երկաթե դարպասով։ Լռությունը, խոնավ հողի հոտը, այն անդորրը՝ ամեն ինչ միաժամանակ հարվածեց ինձ։

Քայլելով ծանոթ շիրիմների միջով՝ սիրտս կծկվում էր։ Ամեն քայլը դեպի որդուս գերեզման ավելի ծանր էր, քան նախորդը։

Եվ ահա՝ տեսա նրան։ Քրիստոֆերիս գերեզմանը։ Իմ փոքրիկ տղան։ Հուշաքարի վրա գրվածը նույնն էր, ինչ հիշում էի։

Ծունկի իջա, զգուշորեն դրեցի ծաղիկները։ Եվ այն ցավը, որը տարիներ շարունակ կրել էի ներսումս, վերածվեց մի հզոր ալիքի։ Ձեռքերս դողում էին, աչքերս՝ այրվում։ Հնչեցրի նրա անունը շշուկով։

Բայց այդ պահին մի բան գրավեց ուշադրությունս։

Գերեզմանը՝ նրա կողքին։ Չէի հիշում, որ այնտեղ մեկ այլ շիրմաքար կար։ Հետաքրքրությամբ մոտեցա… և սառեցի։

Այն անունը, որը տեսա, հարվածեց ինձ մուրճի նման։ Անուն, որ տարիներ շարունակ փորձել էի մոռանալ։ Բայց հիմա՝ հենց որդուս կողքին․․․

Շարունակությունը առաջին մեկնաբանության մեջ

Կարդացի՝

«Աննա Լևան – Մայր, որին երբեք չներեցին»։

Աննա Լևան։ Մայրս։

Չէի հավատում աչքերիս։ Տարիներ շարունակ չէի մտածել այդ անունի մասին։ Մեր հարաբերությունները բարդ էին, լարված, երբեք չէինք հաշտվել  Քրիստոֆերի ծնվելուց հետո։

Նրա խիստ բնավորությունը, պահանջկոտությունը, երբեք չասված «ներիր»-ները՝ դա մի պատ էր, որ ես չէի կարողանում կամ չէի ուզում քանդել։

Իսկ հիմա՝ նա այստեղ էր։ Որդուս կողքին։

Սկզբում՝ զայրացա։ Ո՞վ էր նրան այստեղ թաղել։ Ինչու՞ հենց այս վայրը։ Բայց այդ մտքերը մարեցին, երբ մի փոքրիկ թուղթ նկատեցի՝ խրված շիրմաքարի տակ։

Թուղթը խոնավ էր, բայց բառերը դեռ ընթեռնելի էին․

«Եթե երբևէ կարդաս սա, Սոֆի, իմանա՛, որ ամեն օր ապրել եմ մեր հեռավորության ցավով։ Գիշեր չի եղել, որ մեղք չզգամ։ Քո որդին՝ Քրիստոֆերը, իմ միակ ուրախությունն էր—even հեռվից։ Խնդրում եմ՝ մի օր ներիր ինձ»։

Մարմինս սառեց։ Երկար տարիներ համոզված էի՝ նա երբեք չի փոխվի։ Բայց պարզվեց՝ փորձել էր։ Իր ձևով։ Թեպետ ուշ։

Նստեցի մոտակա քարակերտ նստարանին, նայելով երկու գերեզմաններին՝ մեկը մյուսի կողքին, և արցունքները, որ չէի սպասում, հոսեցին։ Չէի կարող վերադարձնել անցյալը, բայց գուցե կարող էի ազատվել մեղքի ծանրությունից՝ ներելով։

Վերջապես կանգնեցի, ձեռքս դրեցի մորս շիրմաքարին։

«Ներում եմ քեզ, մամ», շշնջացի։

Այնուհետև նայեցի Քրիստոֆերի գերեզմանին, և մի մեղմ ժպիտ խաղաց դեմքիս։

Մինչ դուրս էի գալիս դարպասով, մի վերջին անգամ նայեցի այդ երկու մարդկանց՝ իմ ամենասիրածներին՝ այժմ հանգչող կողք կողքի։ Եվ զգացի, թե ինչպես սրտիս ծանրությունն անհետացավ։

Արևը դանդաղ ելնում էր։ Մառախուղը ցրվեց։ Ես հասկացա՝ սա պատահականություն չէր։